Blog #19 | Vier doelstellingen van het non-punishmentbeginsel
Professionals in het jeugddomein spelen een belangrijke rol in de signalering van kwetsbaarheden onder jongeren en ondermijnende jeugdcriminaliteit. Daarbij komen slachtoffers van criminele uitbuiting, die gedwongen zijn tot criminaliteit, regelmatig in beeld als dader. Het zogeheten non-punishmentbeginsel kan slachtoffers in dat geval bescherming bieden. Wat houdt dit beginsel in en wat zijn de doelstellingen in de context van criminele uitbuiting van jongeren?
Het non-punishmentbeginsel is in het leven geroepen om de rechten van slachtoffers van mensenhandel te beschermen. Dit beginsel is opgenomen in de EU-richtlijn mensenhandel (2011). Het non-punishmentbeginsel bepaalt dat slachtoffers niet gestraft mogen worden voor delicten die zij gedurende de uitbuitingsperiode onder dwang plegen. Het non-punishmentbeginsel geldt niet voor personen die misdrijven vrijwillig plegen.
De achterliggende gedachte is dat slachtoffers van mensenhandel vaak kwetsbaar zijn. Straffen kan deze kwetsbaarheid vergroten en hun situatie verergeren. Het non-punishmentbeginsel geldt voor alle slachtoffers van mensenhandel. In de context van criminele uitbuiting is het beginsel van belang, omdat slachtoffers zich schuldig hebben gemaakt aan een strafbaar feit.
Criminele uitbuiting
Criminele uitbuiting is een vorm van mensenhandel. Bij deze vorm van uitbuiting worden personen gedwongen tot het plegen van strafbare feiten. Het kan bijvoorbeeld gaan om het runnen van drugs of het plegen van diefstallen. De opbrengst gaat naar de uitbuiter. Het daderschap is direct zichtbaar, terwijl het slachtofferschap verborgen ligt.
Doelstellingen van het non-punishmentbeginsel
Naast de bescherming van slachtoffers tegen vervolging en bestraffing voor onder dwang gepleegde delicten, heeft het non-punishmentbeginsel drie andere belangrijke doelstellingen in de context van criminele uitbuiting:
Allereerst slaat de toepassing van het non-punishmentbeginsel een belangrijk chantagemiddel uit handen van uitbuiters. Uitbuiters boezemen hun slachtoffers vaak angst in voor vervolging en bestraffing. Slachtoffers zwijgen, onder meer uit angst om aan hun eigen vervolging mee te werken. Zo houden uitbuiters hun slachtoffers in een wurggreep. Kennis over het bestaan van het non-punishmentbeginsel en de toepassing hiervan kan deze greep verzwakken.
De bescherming tegen vervolging en bestraffing is niet alleen in het belang van het slachtoffer. Erkenning van slachtofferschap kan slachtoffers vertrouwen geven om met hun verhaal naar buiten te treden. De getuigenissen van slachtoffers bieden politie en justitie belangrijke aanknopingspunten voor de opsporing en vervolging van daders.
Tot slot beschermt het non-punishmentbeginsel uitbuitingsslachtoffers tegen secundaire victimisatie. Secundaire victimisatie houdt in dat slachtoffers als het ware opnieuw slachtoffer worden. Bijvoorbeeld door een stigmatiserende benadering door politie en hulpverleners, maar ook door negatieve reacties uit de omgeving.
Meer weten?
Kortom, ter bescherming van slachtoffers is het belangrijk dat professionals kennis hebben van het non-punishmentbeginsel. Meer weten over de toepassing van het non-punishmentbeginsel in de praktijk en de mogelijkheden in de context van criminele uitbuiting? Bekijk de bijdrage van officier van Justitie Petra Hoekstra aan de jaarlijkse kennismiddag van CoMensha (v.a. minuut 59:20).
https://youtu.be/cgNMSalK8wg